Als we klaar zijn met de cultuur- en taalstudie (hopelijk in de komende 2 tot 3 maanden!) staat er een alfabetiseringsprogramma op het programma. Een alfabet is daar een essentieel onderdeel van, en hoewel wij zendelingen wel wat ideeën hebben, is het altijd goed om e.e.a. na te gaan bij de mensen hier. Het is tenslotte hun taal. Welke symbolen zouden ze willen?
In theorie kunnen we er alles van maken! Wie wil er nu geen Wingdings-symbolen gebruiken voor een alfabet? Nou ja, we werken niet in een vacuüm. Tok Pisin, de nationale taal, en Engels zijn allebei geschreven talen waarmee mensen hier in aanraking komen. Sommige kinderen in Kovol gaan naar de stad om onderwijs te volgen en worden dus blootgesteld aan het Engelse/Tok Pisin (dat is vergelijkbaar) alfabet. Dat betekent dat een p waarschijnlijk met een p gespeld moet worden. Het zal je niet verbazen dat daar unanieme overeenstemming over was!
Het doel van onze bijeenkomst was echter om mensen en leiders uit alle 7 Kovol-dorpen en alle Kovol-dialecten bijeen te brengen en hen te vragen welke symbolen ze zouden willen als ze de keus hadden. Kovol heeft een aantal klanken die in het Engels en Tok Pisin ontbreken en sommige klanken vermengen zich met andere klanken. Is de juiste manier om goed te zeggen “bili” of “biri” of “bele”? Dat hangt af van waar je vandaan komt. Het is echter een feit in de taal dat woorden nooit beginnen of eindigen met een r, die staat alleen in het midden. Mensen raken met hun tong snel de bovenkant van hun mond aan en bij sommige accenten komt er een r uit in plaats van een l. Het is fonemische wetenschap dat de l en r hetzelfde foneem zijn en hetzelfde symbool “zouden moeten” hebben.
Het probleem met “zouden moeten” is echter dat het niet gaat werken als de mensen van Kovol het er niet mee eens zijn! Het is hun taal en ze moeten instemmen met de symbolen die worden gebruikt.
Dus gewapend met een schoolbord schreven we woorden op het bord, zeiden ze hardop en lieten waar nodig de verschillende opties zien. Er waren denk ik meer dan 100 mensen aanwezig en er waren ongeveer een half dozijn mensen die de handelstaal machtig waren. Het ging vlot tot we bij onze eng-klank kwamen. In Kovol hebben we de ng-klank als in “sing”, maar ook de ng-klank als in “single”. We hebben er één met alleen de nasale klank en één gevolgd door een g. In het Engels en Tok Pisin worden beide weergegeven met een ng en dat is prima, en aanvankelijk was dat ook wat de gemeenschap wilde.
Het probleem is dat we beide nodig hebben.
Toen ik “pusilim tang” (steen gevolgd door het werkwoord gooien) op het bord schreef en zonder het uit te spreken aan het deel dat kon lezen vroeg hoeveel mensen de steen gooiden, antwoordden ze meteen “Eén man”. Ik vroeg hoe we zouden schrijven dat meerdere mensen de steen gooiden en toen zagen ze het probleem.
pusilim tang (als in sing) = 1 persoon gooit het
pusilim tang (als in single, een harde g) = meerdere mensen gooiden het.
Toen ze eenmaal zagen dat het gebruik van hetzelfde symbool het hier onmogelijk zou maken om de meervoudigheid en de tijd van werkwoorden te onderscheiden bij het lezen, begonnen ze hun mening te herzien. Uiteindelijk gebruikten we nn voor sing en ng voor single.
De bijeenkomst duurde in totaal ongeveer 3,5 uur. De analfabete deelnemers begonnen zich ongeveer halverwege een beetje te vervelen. Wij en een klein aantal geletterde Kovol-sprekers bespraken krabbel na krabbel op het schoolbord. Toen kwamen we bij de glottale klank.
In het Imengis dialect van Kovol is de persoon “mohis”. De klank in het midden is geen h-klank; het is een glottale stop. Je stopt de lucht met je glottis, helemaal achter in je keel, zoals je doet als je “uh oh” zegt in het Engels (of Nederlands). Het Matat dialect daarentegen zegt “mokis”; zij maken een k-klank.
Dit is niet het enige verschil tussen de dialecten, maar het is een significante variatie in de klank die het moeilijk maakt om te weten wat je als alfabet moet gebruiken.
We moesten ons richten op het kiezen van het best mogelijke alfabet voor het Imengis-dialect van Kovol, het dialect waarin wij wonen en dat wij hebben leren spreken. Betekent ‘het best mogelijk’ echter hetzelfde als ‘op maat’? Zouden de Imengis mensen een nieuw, specifiek symbool willen voor “hun” klank, of zouden ze een k willen gebruiken in de wetenschap dat die klank bestaat in het Engels/Tok Pisin en dat het zou werken voor het andere dialect? Zouden ze naar een k kunnen kijken en een glottal zeggen? Zou Matat kunnen kijken naar welk symbool we ook kiezen en dan k zeggen?
We hebben ze 4 opties voorgelegd. Mohis, mo’is, mokis en mokhis. De consensus was dat mokis Matat was en dat het niet geschikt was voor Imengis, zij wilden hun eigen symbool. Het kwam toen op mohis en mo’is aan. Ze redeneerden dat die apostrof zo’n klein symbool was dat oudere mensen moeite zouden hebben om het te zien en dus gingen ze voor mohis. In het Engels en Tok Pisin wordt h natuurlijk uitgesproken als een h, en ze zullen de mentale associatie moeten maken dat het symbool iets andere (maar vergelijkbare) klanken maakt in de verschillende talen.
De mensen van Matat waren blij met de beslissing en we benadrukten dat we zouden doen wat werkt. We weten niet hoe goed de symbolen die we hebben gekozen voor alfabetisering zullen werken en we weten ook niet precies hoe we met de verschillen in dialecten moeten omgaan. Zal er voor beide dialecten apart schriftelijk materiaal nodig zijn? Dat weten we niet. Zal het gebruik van één alfabet werken voor beide dialecten? Dat weten we niet. Maar eerst moeten we een testgroep van Imengis Kovol sprekers door een alfabetiseringsprogramma halen, zodat we samen met hen kunnen evalueren hoe goed alles werkt.
Ik moedigde ze aan het te zeggen als ze er in de toekomst ideeën over hebben, omdat we niet weten wat het beste is. Het is alsof je een diep gat graaft, zei ik. Als je begint te graven heb je geen idee of er rotsen onder de grond zitten, je moet gewoon beginnen met graven. Als er rotsen zijn, probeer je een andere plek, maar als er geen rotsen zijn, ga je door.
Daarmee hebben we een eerste alfabet gekozen voor het eerste alfabetiseringsprogramma 🙂
0 reacties