Kovolhumor

Wil je wel geloven dat ik tegen het einde van mijn taalstudiereis geen idee had wat het Kovolwoord voor “lachen” of “grappig” was? Het is heel apart om te zien wat voor gaten er in de woordenschat kunnen zitten en het is nog een reden waarom ons systeem om een taal te leren door alle aspecten van de cultuur te behandelen echt nuttig is.

Ik heb geleerd dat de uitdrukking voor lachen “yul woloob igung” is, wat zich vertaalt naar zoiets als “we slaan in de lach”, of je kunt “hosisi pigeb hobol angoom” zeggen, wat zich vertaalt naar “spelen en praten”. Een grappig persoon is iemand die de waarheid vermengt met leugens. Dit maakt sarcasme een kenmerk van de Kovol taal, wat goed is omdat er in de Bijbel ook sarcasme gebruikt wordt en ik heb gehoord dat het vrij moeilijk kan zijn om dat te vertalen als de doeltaal geen sarcasme kent!

Het sarcasme van de Kovol-mensen zit in dingen als het zeggen tegen iemand die zit en lui is: “hé, kijk eens naar de hardwerkende man die daar zit”. Interessant is dat ze het woord leugen gebruiken om zo’n uitspraak te beschrijven. De man is niet hardwerkend, dus je liegt als je zegt dat hij dat wel is, wat grappig is. Ik heb dit gevoel voor humor instinctief opgepikt en gebruik het zelf ook graag.

Pas geleden hadden we bezoekers van wat verder weg die onzehuizen kwamen bekijken. Ik had ongeveer een uur Kovol met mensen gesproken en besefte pas aan het eind dat die jongens aan de rand van de groep geen idee hadden wat ik had gezegd! Hé, het voelt fijn om erbij te horen, om Kovol te spreken en erbij te horen en dat buitenstaanders het dan niet begrijpen 🙂 Aan het eind schakelde ik over op Tok Pisin om met ze te kletsen. Ze hadden een verzoek, ze hadden wat vanillegeld in briefjes van K100 die ze wilden wisselen. Als we kleine biljetten hebben, wisselen we geld wanneer we kunnen, maar zij hadden K600 en dat was veel te veel. Ik kon nog net K100 voor ze wisselen.
Hoe dan ook, ze gaven me de K600 om te wisselen en ik stopte het in mijn zak en zei tegen hen “Oké, ik wissel die K600 wel. Er zijn kosten verbonden aan het wisselen, dus ik houd K200 en jij krijgt K400.” Toen wachtte ik om te zien wat hij dacht. De Kovol-mannen kenden me en moesten lachen. Ik zei tegen de man dat ik een grapje maakte en zag hem opgelucht ademhalen.
Humor is moeilijk te beoordelen in verschillende talen en culturen. Waar ligt de grens? Was mijn grapje te gemeen?

Dat blijkt helemaal niet zo te zijn! Kovol humor kan wreed zijn!
Een vriend vertelde me een verhaal over toen hij een wild varken had geschoten en het terug naar het dorp droeg. Terwijl hij het droeg, kreeg hij een idee. Wat als hij in plaats van een varken een kind droeg? Dat zette hem aan het denken. Toen hij het dorp naderde, begon hij tegen een vrouw te roepen.
“Uw kind is van een klif gevallen en is dood!” De moeder barstte in luid, expressief gejammer uit. Ze viel op de grond en begon jammerend in het rond te woelen, waarbij ze zich van rouw met modder insmeerde. Terwijl hij dit verhaal vertelt, gieren de Kovol-mannen die meeluisteren van het lachen, het is best grappig. Toen zei mijn vriend “Grapje, hij is in orde!”, dus de dame was blij en opgelucht.

Ik waarschuwde ze dat als ze die grap met de blanke vrouwen hier zouden proberen, ze niet “blij” zouden zijn met zo’n grap, dan kun je je wel voorbereiden op een pak rammel! Waarop ze lachen en zeggen dat dat inderdaad soms gebeurt. Het is fijn om te weten dat alle grappen en grollen waar ik me goed bij voel waarschijnlijk binnen de lijntjes van de Kovol-cultuur vallen 🙂

Het vertellen van sterke verhalen om een reactie uit te lokken is dan grappig, maar slapstickkomedie wordt ook gewaardeerd. Voetbalwedstrijden gaan meestal gepaard met gehuil van gelach als mensen naar de bal schoppen, missen en omvallen.
Een populaire grap is om iemand een gat onder een boom aan te wijzen en te zeggen “Daar zit een rattennest, laten we ze pakken”. Als de persoon zijn hand erin steekt, reikt iemand anders van de andere kant naar binnen en grijpt zijn hand en laat hem goed schrikken.
Het is ook populair om mensen te besluipen en ze ’s nachts ineens vast te pakken.

Veel Kovol-humor gaat dus over het uitlokken van een reactie! Een heel grappig verhaal dat mijn vriend vertelde was dat hij in een schuilhut zat te wachten om vogels te schieten. Vogels wassen zich in het droge seizoen in kleine plassen water. Een andere man kwam langs om de plas zelf te checken en merkte de schuilhut niet op. Toen hij zijn hand in de poel stak, stak mijn verborgen vriend zijn pijl naar voren om in de hand van de man te prikken, waardoor hij een meter de lucht in sprong en wegrende.

Ik bedacht een woordspeling met het woord “honnot” dat zowel schoon als wit betekent. Ik vroeg of als iemand naar de rivier gaat om zich te wassen en terugkomt, ze hem soms begroeten met “de witte/schone man is gekomen” en inderdaad, ze maken dat soort grapjes. Ze konden geen andere woordspelingen bedenken, maar ik ook niet!

De interviews van deze week waren leuk om te doen. Er is veel gelachen om de grappige verhalen en ik heb weer een stuk van mijn woordenschat ingevuld. Nou ja, nog niet helemaal, ik moet het woord nog opzoeken op papier, om de een of andere reden is “yul” nog niet in mijn hoofd blijven hangen!
Het volgende op de lijst is het huwelijk. Wat is een goede vrouw? Wat is een goede echtgenoot? Wie kiest de vrouw? Is er een bruidsprijs? Dat alles volgende week.