We hebben genoten van een verfrissend uitje in Goroka. De conferentie was fantastisch en ook daarna ging het goed. Een van mijn vrienden bij MAF nam contact met me op en nodigde me uit voor een fietstocht rond Goroka. Het is lang geleden dat ik op een mountainbike heb gezeten en het was een feestje.
We reden een route van 25 km rond de Goroka vallei en het was een nieuwe ervaring in PNG voor mij. In Kovol zijn we omringd door dichte jungle, maar in Goroka zijn het uitgestrekte graslanden. Ik heb die graslanden vanuit de lucht gezien, maar het was helemaal nieuw voor me om er doorheen te fietsen, Papoea-Nieuw-Guinea is zo’n ongelooflijk gevarieerd en mooi land!
Aan het einde van onze vakantie hebben we de gebruikelijke routine van voorraden kopen en inpakken doorlopen. Op de een of andere manier verbaast het ons altijd weer hoe moe je wordt van inpakken! We zouden er nu toch aan gewend moeten zijn! Een helikoptervlucht van 45 minuten verder zijn we terug in Kovol. De helikopter vertrekt en we beginnen aan de vertrouwde routine van handen schudden, het huis vegen, voorraden uitladen en het waterfilter installeren.
Deze keer hadden we een nieuwe taak: onze kat Twixy ervan overtuigen naar huis te komen. Hij had in het dorp gewoond terwijl wij weg waren en wist niet zeker of hij wel terug wilde. De eerste dag dat we hem in het dorp zagen, bleef hij op zijn hoede. Gelukkig had Oscar in de winkel blikvoer voor katten gezien en hij stond erop dat we dat voor Twixy kochten. Na het geproefd te hebben is Mr. Miauw nu overtuigd dat bij ons wonen voordelen heeft 😀
Nu we de komende 4 maanden in de bush zitten tot onze volgende vakantie, vraag ik me af waar ik me op ga richten. Welke vooruitgang wil ik boeken?
We wachten op alfabetiseringsconsultants om ons alfabetiseringsprogramma te ontwikkelen en het ziet er dus naar uit dat Bijbelvertaling de focus wordt.
Deze eerste week heb ik verder gewerkt aan het verhaal van Jozef in Genesis 37. Ik heb met een Kovol-vertaler gezeten en hem paragraaf voor paragraaf mijn ontwerp voorgelezen. Ik vroeg hem om elke alinea in zijn eigen woorden aan mij terug te vertellen. Vervolgens combineerde ik de natuurlijkheid van de Kovol-audio-opname in de eigen woorden van mijn helper met mijn exegetische schets, die gericht was op nauwkeurigheid.
Verbindende woorden, herhalingen en woordvolgorde zijn geweldig om uit de Kovol-opname te halen, maar natuurlijk vergeet mijn helper soms een detail en dan komt dat in mijn klad.
In ons Bijbelvertaalproces volgt het controleren van het begrip na de opnamestap. Ik neem het ontwerp en lees het paragraaf voor paragraaf voor aan mensen die het nog niet eerder hebben gehoord. Dan vraag ik hen: “Kun je me vertellen wat dat gesprek was?” Met de tekst voor me wacht ik af om te zien welke delen terugkomen en welke niet. Soms herlees ik de alinea en stel ik vervolgvragen. “Wat gebeurde er daarna?” “Wie kreeg het geld voor Jozef?” “Waarom denk je dat dit personage dat zei?” “Waarom hield Jakob van Jozef?”
Voor elke passage doe ik begripschecks met 3 verschillende mensen en zoek ik naar details die altijd vergeten worden, wat aangeeft dat er misschien kleine veranderingen nodig zijn. Sommige alinea’s vallen helemaal weg! Als mensen geen enkel deel van een alinea kunnen terughalen, is dat een goede indicatie dat we het anders moeten vertalen.
Dat checken of ze het snappen is superleuk! Ik mag Gods woord voorlezen aan mensen die het nog nooit gehoord hebben en ervoor zorgen dat ze het begrijpen.
Wat zijn de correcties die ik moet maken? Ik heb vandaag net een begripscontrole van Gen 37:12-36 afgerond. De alinea 25-28 werd door niemand begrepen.
Toen gingen zij zitten om te eten. En toen zij opkeken, zagen zij een karavaan Ismaëlieten uit Gilead komen, met hun kamelen die gom, balsem en mirre droegen, op weg naar Egypte. 26 Toen zei Juda tegen zijn broers: “Wat hebben wij eraan als wij onze broeder doden en zijn bloed verbergen? 27 Kom, laten wij hem aan de Ismaëlieten verkopen en onze hand niet op hem leggen, want hij is onze broeder, ons eigen vlees.” En zijn broers luisterden naar hem. 28 Toen kwamen er Midjanitische handelaars voorbij. En zij trokken Jozef omhoog en tilden hem uit de put, en verkochten hem aan de Ismaëlieten voor twintig sikkels zilver. Zij namen Jozef mee naar Egypte.
De overdaad aan details bij de komst van de Ismaëlieten maakte mensen in de war. Mijn oorspronkelijke ontwerp gebruikte 3 zinnen om hen te introduceren:
Ze aten en zagen mensen uit Ismael. Ze verlieten Gilead en wilden naar Isip gaan. Kamelen kregen hun spullen hun boomsap dat goed rook dat ze wilden verkopen en ze gingen.
Dit vers leek echt een lagere informatiebelasting nodig te hebben om mensen te helpen het te begrijpen. Hier is wat mijn helpers en ik hebben bedacht als vervanging, die ik met nog meer mensen zal controleren op begrip:
Ze aten en ze zagen mensen die dingen verkochten. Het waren mensen uit Ismaël. Ze verlieten Gilead, wilden dingen verkopen aan Isip, kregen ze en gingen. Goed boomsap dat lekker rook kregen ze, specerijen kregen ze en ze deden het op de rug van hun kamelen en ze gingen.
Deze versie vertraagt de dingen wat meer en introduceert het idee om de goederen op de ruggen van de kamelen te zetten. Ik vraag me af of ik hier niet te ver ben gegaan door impliciete informatie op te nemen. Het origineel bevat niet expliciet het detail van goederen op de rug van kamelen zetten, maar de oorspronkelijke lezers zouden hebben geweten dat dit is wat er werd gedaan. Het lijkt mij dat dit impliciete informatie in de tekst is en het is redelijk om het expliciet te maken, omdat mensen dit gedeelte in het begin gewoon niet snapten. Is het echter te veel? Ik ben blij dat we vertaaladviseurs hebben en ik zal ze zeker even een mailtje sturen om te horen wat zij ervan vinden.
Ik ben mijn draai nog aan het vinden als vertaler en ik moet de grenzen verkennen van wat wel en niet is toegestaan.
Ook Juda’s vraag werd door geen van de toehoorders beantwoord. Juda geeft twee redenen waarom ze Jozef niet zouden moeten doden. De eerste is “wat hebben we eraan als we dat doen? Laten we hem verkopen” en de tweede was dat hij één bloed was en dat het dus verkeerd zou zijn om hem te doden. Het eenbloed idee kwam over, maar uit alle begripscontroles bleek dat niemand zich zijn eerste reden herinnerde. Hier is het originele ontwerp:
Juda sprak met zijn jongere broers “dood hem en verstop hem” zei hij “wat voor goeds zullen we krijgen?” zei hij “verkoop hem aan de ismael mensen en zij zullen hem krijgen” zei hij.
Retorische vragen kunnen worden gebruikt in de Kovol-taal. Het origineel presenteert Juda’s idee als een vraag en daarom heb ik de vraag behouden. Het kan werken in het Kovol. Geen van mijn luisteraars kon het zich echter herinneren. Dus heb ik nu geprobeerd om het ongenuanceerd te maken. Judah stelt eigenlijk geen vraag omdat hij een antwoord wil. Hij maakt een statement in de vorm van een vraag. Dus hier is de nieuwe versie als een verklaring:
Juda praatte met zijn jongere broers “onze jongere broer in het geheim doden en verstoppen, we zullen niets goeds krijgen” zei hij “we zullen geen geld krijgen” zei hij. “verkoop hem aan de ismael mensen en zij zullen hem krijgen” zei hij.
In deze versie is de vraag verwijderd en is het idee van geen geld krijgen opgenomen omdat dat is wat hij dacht. Merk ook op dat Juda tegen zijn “jongere broers” praat en niet gewoon broers, want in Kovol kun je niet broers zeggen zonder aan te geven of ze ouder of jonger zijn. Om het idee überhaupt over te brengen in het Kovol moet je een detail geven dat het origineel niet expliciet geeft, maar dat er impliciet is. We weten dat Jozef de jongere broer is, dus we voegen eigenlijk niets toe.
Dus twee vragen. Zal de nieuwe versie beter overkomen bij de volgende begrijpelijkheidscontrole? Daar komen we wel achter. De tweede vraag is: zijn dit toelaatbare vertaalbeslissingen? Op dit moment lijkt dat wel zo te zijn, maar ik ben een kakelverse vertaler die nog veel moet leren. Ik ben blij dat ik een vertaaladviseur heb om al deze dingen mee te bespreken.
Terug in de spannende en uitdagende wereld van het vertalen 🙂 Wat een eer om deze taak te hebben, en hoe geweldig is het om Bijbelgedeelten aan mensen voor te lezen en te controleren of ze ze begrijpen! Door al het harde werken achter de computer heb ik niet veel foto’s gemaakt. Ik zal zorgen dat ik volgende week wat foto’s heb!
Ik zal ook de terugvertaling van het hele hoofdstuk met jullie delen zodra ik die heb. Mijn collega Philip zal dat voor me moeten doen, omdat onze procedure vereist dat iemand anders dan de hoofdvertaler de terug-naar-Engels versie schrijft.
0 reacties